Wypalenie zawodowe

JAK ROZPOZNAĆ? JAK SOBIE Z NIM RADZIĆ?

Wypalenie zawodowe to stan emocjonalnego, duchowego i fizycznego wyczerpania spowodowany walką z długotrwałym stresem. Stres ten jest wynikiem braku dopasowania między charakterem pracy a charakterem osoby ją wykonującej. Najczęstsze przyczyny niedopasowania to:

Konflikt wartości, gdyż coraz częściej pracujemy w warunkach, gdzie wartości ogólnoludzkie zajmują odległe miejsce za wartościami ekonomicznymi. W niektórych firmach nacisk na realizację wytyczonego budżetu jest tak duży, że pracownicy chcąc go zrealizować stają przed wyborem czy posługiwać się kłamstwem czy postępować zgodnie ze swoimi wartościami.

Przeciążenie pracą, gdy musimy robić za dużo, w zbyt krótkim czasie, mając do dyspozycji zbyt mało zasobów. Przeciążenie nasila się wraz ze wzrostem tempa pracy, co ma wpływ zarówno na spadek jakości wykonywanej pracy oraz pogorszenie relacji międzyludzkich.

Kolejne to brak adekwatnego wynagrodzenia finansowego za wykonywaną pracę, brak poczucia, że robimy cos wartościowego i ważnego, brak poczucia sprawiedliwości, tego że jesteśmy za swoją pracę doceniani i szanowani, brak kontroli nad wykonywaną pracą.

Niestety często zdarza się, że w codziennym pośpiechu w ogóle sobie nie uświadamiamy jak duży stres powodują wyżej wymienione czynniki. Z powodu chronicznego stresu zapominamy dbać o siebie i swoje zasoby. Zbyt krótko śpimy, pośpiesznie i niezdrowo jemy, brakuje nam czasu na budowanie relacji z bliskimi, na wyciszenie się, hobby a stąd już tylko krok do stanu wypalenia.

Objawy wypalenia zawodowego

Ponieważ zjawisko wypalenia zawodowego rośnie wręcz lawinowo i dotyka coraz młodsze osoby, warto więc obserwować siebie i swoich bliskich zwracając uwagę na sygnały ostrzegawcze, którymi mogą być: dręczące nas bóle głowy i problemy gastryczne, problemy ze snem, podwyższone ciśnienie, napięcie mięśniowe, spadek odporności, częste choroby, codzienne uczucie zmęczenia i wyczerpania, które nie mija po dobrze przespanej nocy czy tygodniowym urlopie, niechęć do wychodzenia do pracy, problemy z koncentracją. Przyjrzymy się sobie: Czy często czujemy irytację przygnębienie, bezsilność? Stajemy się cyniczni, dystansujemy się? Mamy poczucie osamotnienia, izolacji? Czy trudno jest nam się wywiązywać z zadań, które do niedawna nie sprawiały nam kłopotu?

Wieloletnia badaczka problematyki wypalenia zawodowego, Christina Maslach, wskazuje na trzy fazy wypalenia zawodowego:

Stadium wyczerpania. Osoby wyczerpane czują się nadmiernie obciążone, zarówno emocjonalnie, jak i fizycznie. Gdy budzą się rano, są równie zmęczeni jak wieczorem, kiedy kładli się spać. Czują się zużyci, wyeksploatowani, niezdolni do odprężenia i odzyskania sił. Pojawia się uczucie przygnębienia, irytacji, bóle głowy, przeziębienia, kłopoty z bezsennością.
Stadium depersonalizacji i cynizmu. Następuje dystansowanie się, przybieranie chłodnej, cynicznej lub wręcz pogardliwej postawy wobec swojej pracy, współpracowników, klientów. Zmniejsza się zaangażowanie w wykonywaną pracę. Pojawiają się częste wybuchy irytacji, brak szacunku.
Stadium braku poczucia osobistych osiągnięć i kompetencji w związku z wykonywaniem pracy. Pojawia się negatywna ocena kompetencji zawodowych, obniżone poczucie dokonań osobistych, negatywne ocenianie własnej pracy, brak wiary we własną zdolność do zmiany sytuacji.

Osoby takie mówią: „Czuje się przytłoczony, przeciążony, przepracowany. W pułapce, bez wyjścia”. Typowymi objawami dla tego stadium są uczucie osamotnienia i alienacji, kryzysy rodzinne, przyjacielskie, depresja, nadciśnienie, wrzody żołądka. Wypalenie zawodowe na tym etapie dotyka nie tylko osobę poszkodowaną, ale również całe jej społeczne otoczenie, członków rodziny, przyjaciół, współpracowników.

Na pierwszych dwóch etapach wypalenia zawodowego aby powrócić do optymalnego funkcjonowania z reguły wystarczy postarać się o zmniejszenie obciążenia pracą, odpoczynek, urlop, regenerację sił przez oddanie się czynnościom sprawiającym przyjemność np. hobby. Jednak w stadium trzecim najczęściej wymagana jest już profesjonalna pomoc lekarza, terapeuty, psychologa, doradcy zawodowego. W skrajnych przypadkach pomoc taka okazuje się nieskuteczna i jedynym rozwiązaniem może być zmiana pracy a nawet zmiana kierunku rozwoju zawodowego.

Jak sobie poradzić z wypaleniem zawodowym?

Ważną cechą wypalenia zawodowego jest jego powolne narastanie, z dnia na dzień, tak więc działania profilaktyczne w tym zakresie są całkiem realne i możliwe do wprowadzenia. Ważne jest, aby mieć świadomość, iż takie zagrożenie istnieje i że każdy z nas posiada potencjał aby przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu. Poniżej czynniki na które warto zwrócić uwagę:

Zadbaj o odpowiednią ilość snu i właściwe pożywienie. Zarówno spokojny sen jak i regularne, pełnowartościowe posiłki to paliwo dla naszego organizmu. Niestety to właśnie z nich najczęściej rezygnujemy w momentach przeciążenia pracą, bo przecież jest tak dużo do zrobienia a kładąc się spać kilka godzin później mamy jeszcze kilka godzin na dokończenie projektu. Warto zapamiętać sobie, że jesteśmy jak samochód, który bez paliwa daleko nie zajedzie.
Pamiętaj o aktywności fizycznej. Godziny spędzone w pozycji siedzącej przy komputerze, szybkie tempo pracy po jakimś czasie odbija się na naszym organizmie. Odczuwamy napięcia w różnych miejscach ciała, bóle głowy, kręgosłupa. Jednak wystarczy 30 minut aktywności fizycznej, trzy razy w tygodniu, aby poczuć się lepiej. Ruch wpłynie na poprawę naszego nastroju, bo w organizmie zaczną wydzielać się endorfiny, zwane hormonami szczęścia, będziemy mieć lepszą kondycję.
Zadbaj się o właściwy balans między życiem zawodowym a osobistym. Dobre relacje rodzinne, przyjacielskie są nie do przecenienia, szczególnie w momencie, gdy „spalamy się w pracy”. Dlatego postaw konkretnie granice np. „Nie będę pracował po godzinie 19. Od tej godziny mój czas będzie przeznaczony wyłącznie dla mojej rodziny, przyjaciół dla mnie”.
Hobby. Zarówno aktywność fizyczna jak i oddawanie się swojej pasji sprowadza nas do „tu i teraz”. Będąc zaangażowanym w wykonywanie czynności, która sprawia nam przyjemność możemy stopniowo nauczyć się zatrzymywać swój nadaktywny umysł i dać mu i sobie trochę odpocząć.
Zielone otoczenie. Badania naukowe dowodzą, że osoby, które więcej czasu mogą spędzić na łonie natury mają niższy poziom kortyzolu, zwanego hormonem stresu. Warto więc wybrać się na rower, spacer do lasu, parku i jeśli to możliwe przynieść do swojego miejsca pracy kwiaty.
Przerwy w czasie dnia. Jeśli pracujemy zbyt długo spada nasza zdolność koncentracji i efektywność, dlatego zaleca się około 5-10 minutowe przerwy co godzinę pracy.
Poczucie humoru, śmiech. Jak wiadomo uśmiech niesie same korzyści, poprawia nam nastrój, wpływa pozytywnie na relacje z innymi. Poczucie humoru pozwala nabrać dystansu do sytuacji.
Rozsądna ilość godzin pracy. Praca powyżej 40 godzin tygodniowo szybciej prowadzi do wypalenia. Zaczyna działać spirala zmęczenia, gdyż pracując dłużej jesteśmy coraz bardziej zmęczeni i coraz dłużej trwa wykonanie kolejnych zadań a zatem znów zostajemy po godzinach. Z takiego zapętlenia może nas wyrwać jedynie dłuższy odpoczynek.
Urlop. Chcąc naprawdę odpocząć powinniśmy dwa razy do roku porządnie odprężyć się. Najlepiej przynajmniej raz wyjechać gdzieś na pełne dwa tygodnie, aby zupełnie oderwać się od codzienności.
Zwolnij. Zwróć uwagę na swoje potrzeby, swoje ciało. Żyjemy w czasach, gdzie słowo efektywność stało się wszechobecne, mamy poczucie, że nawet czas wolny powinniśmy całkowicie zaplanować, efektywnie wykorzystać. W tym ciągłym pędzie przestaliśmy słuchać siebie, troszczyć się o siebie. Jednak zwracając uwagę na swoje ciało, odczucia z niego płynące, zastanawiając się czego ono potrzebuje, stajemy się na siebie bardziej uważni, bardziej świadomi tego, co się z nami dzieje. Chcąc nauczyć się troski o siebie warto zadawać sobie pytanie: Czego w tym momencie potrzebuję? Co mogę zrobić, żeby zatroszczyć się o siebie i swoje ciało?

Okazuje się, że ucząc się na nowo kontaktu ze sobą, często przychodzą nam do głowy słowa takie jak: zwolnij, idź na spacer, odpocznij. Zyskujemy przekonanie, że tak naprawdę to my sami jesteśmy ekspertami od dbania o siebie, musimy tylko z miłością i szacunkiem pozwolić sobie na czas tylko dla siebie, dzięki któremu będziemy mogli zatroszczyć się o siebie jak o najlepszych przyjaciół.

Aktywność fizyczna, dbanie o odpowiednią ilość snu, regularne posiłki, balans między z życiem zawodowym a osobistym, odpoczynek, hobby, zwrócenie uwagi na swoje potrzeby, swoje ciało ma niebagatelne znaczenie w przeciwdziałaniu i radzeniu sobie z wypaleniem zawodowym. Zachęcam więc do troski o siebie, gdyż może ona przynieść naprawdę wymierne efekty.